شمیم یاس

واژه «رمضان» از ريشه «رَمَضَ» است ، به معناى بارانى كه اوّل پاييز مى بارد و هوا را از خاك و غبارهاى تابستان پاك مى كند و يا به معناى داغىِ سنگ از شدّت گرماى آفتاب . [۱]

 امّا درباره اين كه چرا اين نام بر يكى از ماه هاى سال ، گذاشته شده است ، زمخشرى (م ۵۲۸ ق) گويد :
 اگر گويى : «چرا ماه رمضان را به اين نام ناميده اند؟» ، گويم : روزه در ماه رمضان ، عبادتى ديرين است ، و گويا عرب ها اين نام را به خاطر داغ شدنشان از حرارت گرسنگى و چشيدن سختى آن ، نهاده اند ، همچنان كه به آن «ناتق (رنج آور)» هم گفته اند ؛ چون سختى روزه ، آنان را به رنج و زحمت مى افكند .
 و گفته اند : چون نام ماه ها را از زبان قديم نقل كرده اند ، آنها را با زمان هايى كه در آنها قرار داشتند ، ناميده اند و اين ماه ، در روزهاى گرم و داغ بوده است . [۲]
 شمارى از روايات ، اين نام گذارى را به سبب نقشى دانسته اند كه ماه رمضان در پاكسازى آئينه جان از آلودگى هاى گناهان و پاكسازى روان از زنگار خطاها دارد . از پيامبر صلى الله عليه و آله روايت است :
إنّما سُمِّيَ رَمَضانُ ؛ لِأَ نَّهُ يُرمِضُ الذُّنوبَ ؛ [۳]

اين ماه را رمضان ناميده اند : چون گناهان را مى زدايد .

اين وجه در نام گذارى ، از يك سو با ريشه لغوىِ «رمضان» و از سوى ديگر با بركات ، رهاوردها و آثار آن ، هماهنگ و متناسب است .

 

[۱] ر . ك : تفسير الفخر الرازي : ۵ / ۸۹ والعين : ۳۲۷ . يادآورى اين نكته لازم است كه فخر رازى ، اين دو معنا را در اشتقاق «رمضان» ، از خليل بن احمد فراهيدى نقل كرده است؛ ليكن پوشيده نماند كه معناى نخست ، در بيشتر فرهنگ هاى لغت نيامده است . از سوى ديگر ، در تهذيب اللغةى ازهرى آمده است : «ابر و بارانِ رمضى يعنى ابر و بارانِ آخر تابستان و اوّل پاييز كه چون گرما و حرارت خورشيد را به خود مى گيرند ، رمضى ناميده شده اند» ( تهذيب اللغة : ۲ / ۱۴۶۹ ) .