شمیم یاس

پرسش: اگرشخصی زنده برای میت گوسفندی قربانی کند آیا به میت ثواب می رسد یا خیر؟ بعضی می گویند به میت ثواب نمی رسد آیا این گفته صحت دارد یا خیرپاسخ: این گفته که به میت ثواب نمی رسد صحت ندارد، بلکه اگر شخصی برای فرد میت قربانی کند به میت ثواب می رسد. واین از احادیث ثابت است بدلایل زیر:
دلیل اول: «عَن أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُضَحِّی بِکَبْشَیْنِ وَأَنَا أُضَحِّی بِکَبْشَیْنِ (صحیح البخاری (۱۷/ ۲۴۸)، بَاب فِی أُضْحِیَّهِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِکَبْشَیْنِ أَقْرَنَیْنِ)
ترجمه: انس بن مالک رضی الله عنه می فرماید: رسول الله صلی الله علیه و سلم دو قوچ قربانی می کرد و من هم دو قوچ را قربانی می کنم.
توضیح: از این حدیث صحیح ثابت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم دوتا گوسفند را قربانی می کرد، در حالیکه یک گوسفند کافی بود. پس چرا رسول الله صلی الله علیه و سلم دو تا گوسفند را قربانی می نمود؟ علت آن در حدیثی که در دلیل دوم ذکر می گردد بیان شده است.
دلیل دوم: «عن أبی سلمه ، عن أبی هریره ، أو عن عائشه ، أن النبی صلى الله علیه وسلم کان یضحی بکبشین أملحین أقرنین موجأین ، فیضجع أحدهما ، فیقول « بسم الله ، والله أکبر ، اللهم منک ولک ، عن محمد وآل محمد » ، ثم یضجع الآخر ، فیقول : « بسم الله ، والله أکبر ، اللهم منک ولک ، عن محمد وأمته من شهد لک بالتوحید وشهد لی بالبلاغ » معرفه السنن والآثار للبیهقی (۱۵/ ۱۷۰، بترقیم الشامله آلیا)
ترجمه: أبی سلمه از ابوهریره یا از عایشه رضی الله عنهم روایت نموده است که پیغمبر صلی الله علیه و سلم دو قوچ سیاه و سفید، شاخ دار، أخته شده قربانی می کرد، یکی از آن دو را می خوابانید و می فرمود: به نام خدا و خدا بزرگ است، ای خدا از جانب تو و برای تو است، از محمد و آل محمد قبول بفرما. سپس قوچ دیگر را می خوابانید و می فرمود: به نام خدا و خدا بزرگ است، ای خدا از جانب تو و برای تو است، از محمد و أمتش کسی که به توحید تو و به پیغام رسانی من گواهی داد، قبول بفرما.
توضیح: آنچه از پیغمبر صلی الله علیه و سلم ثابت است اینست که آنحضرت صلی الله علیه و سلم از طرف أمت خویش؛ یعنی، کسی که به توحید الله و پیغام رسانی آنحضرت صلی الله علیه و سلم گواهی داده نیز قربانی می کرد، و بسیاری از این افراد در زمان آنحضرت صلی الله علیه و سلم موجود بودند و بسیاری در زمان وی وفات کرده بودند؛ لذا، مردگان و زندگان از أمت محمد صلی الله علیه و سلم همه در این قربانی شریک هستند، و این یک قوچ همانطور که از طرف زندگان بود از طرف مردگان نیز بود و در این هیچ فرقی وجود ندارد.
دلیل سوم: «عَنْ حَنَشٍ قَالَ رَأَیْتُ عَلِیًّا یُضَحِّی بِکَبْشَیْنِ فَقُلْتُ لَهُ مَا هَذَا فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَوْصَانِی أَنْ أُضَحِّیَ عَنْهُ فَأَنَا أُضَحِّی عَنْهُ (سنن أبی داود (۷/ ۴۵۱) بَاب الْأُضْحِیَّهِ عَنْ الْمَیِّتِ ، مسند أحمد (۳/ ۲۲۵) ، (سنن الترمذی (۵/ ۴۴۸)
ترجمه: از حنش روایت است که حضرت علی را دیدم که دو قوچ فربانب می کرد، به او گفتم: این چه کاری است؟ فرمود: همانا رسول الله صلی الله علیه و سلم مرا وصیت نمود که از طرف وی قربانی کنم؛ لذا، من از طرف آنحضرت صلی الله علیه و سلم نیز قربانی می کنم.
توضیح: امام ابوداود از این حدیث قربانی از طرف میت را به اثبات رسانیده است و بر آن باب بسته است. در این حدیث می بینیم که حضرت علی رضی الله عنه بعد از وفات رسول الله صلی الله علیه و سلم دو قوچ قربانی می کرد، و علتش را چنین بیان نمود که رسول الله صلی الله علیه و سلم او را به این کار وصیت نمو.ده است؛ لذا، این حدیث نیز به صراحت معلوم می شود که قربانی از طرف میت جایز است و خود رسول الله صلی الله علیه و سلم به آن وصیت نموده است.

اگر ذابح خود شما هستید، این دعا را بخوانید و اگر کسی دیگر ذابح است،دستتان را روی دست او بگذارید و دعای ذیل را بخوانید.
اعمال ماه ذی الحجه؛ روز دهم ذی الحجه که روز عید قربان است و سنّت است كه دعا بخواند در وقت كشتن قربانی. چنان‌كه به سند صحيح از حضرت صادق عليه السّلام منقول است كه چون قربانى را بخرى، روى آن را به قبله كن و در وقت نحر يا ذبح بگو:

(وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً) [1] مُسْلِماً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ،رو گردانيدم به طرف كسى كه آفريدۀ آسمان‌ها و زمين است، خداپرست و مسلمان و از دوگانه‌پرستان نيستم.

(إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ)[2] وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِينَ،به راستى نمازم و عبادتم و زندگى‌ام و مرگم براى خداست كه پروردگار عالميان است، شريك نيست براى او و به اين دستور داده شده‌ام و من از مسلمانانم.

اللَّهُمَّ مِنكَ وَ لَكَ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ.[3]خدايا! از تو و براى توست، به نام خدا، و خدا بزرگ است.

پس نحر يا ذبح بكند و بگويد:اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي.خدايا از من قبول فرما.

و فرمود كه تا نميرد سرش را جدا مكن و چون پوست بكند سنّت است كه يك حصه را خود و اهل خانه‌اش بخورند و بهتر آن است كه خود به آن افطار كند و يك حصه را براى همسايگان به هديه بفرستد و اگر پريشان باشند بهتر است و يك صحه را به فقرا و سؤال‌كنندگان بدهد و اگر اكثر را تصدّق كند بهتر باشد و سنّت است كه پوست و كله و جميع اجزاى حلال آن را تصدّق كند و تصرّف نكند و به قصاب ندهد مگر آن‌كه قصاب پريشان باشد و به تصدق به او بدهد.

و در حديث صحيح وارد شده است كه پوستش را مى‌تواند دباغت كند و بر روى آن نماز كند و بنشيند.و اگر گوسفند يافت نشود سنّت است كه قيمت وسطش را تصدّق كند.و اگر يك حيوان براى خود و عيال خود بكشد كافى است و اگر يكى از براى خود و يكى از براى عيال خود بكشد بهتر است و اگر به عدد عيال بكشد ثوابش بيش‌تر خواهد بود و از براى پدر و مادر و اولاد و خويشان كه مرده باشند قربانى كردن خوب است و اگر از براى حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و ائمّۀ عليهم السّلام قربانى كند ظاهرا خوب است.
و منقول است كه حضرت رسول دو گوسفند قربانى كردند و در اوّل فرمودند كه خداوندا! اين از من و از هركه قربانى نكرده است از اهل بيت من، و در دويّم فرمودند: خداوندا! اين از من و از هركه قربانى نكرده است از امّت من. حضرت امير المؤمنين عليه السّلام هرسال اوّل يك گوسفند قربانى مى‌كرد و مى‌فرمود خداوندا! اين از پيغمبر توست، پس يك گوسفند ديگر از براى خود قربانى مى‌فرمود.و اگر جمعى قادر نباشد كه هريك قربانى جدا بكنند جايز است كه با يك‌ديگر شريك شوند تا هفت نفر بلكه هفتاد نفر. حق تعالى فرموده است كه خدا را ياد كنيد در ايّام معدودات يعنى در روزى چند شمرده شده.

[1] ) سوره انعام، آیه 79.
[2] ) سوره انعام، آیه 162-163.
[3] ) اقبال الاعمال ص 450.

دعایی که هنگام ذبح قربانی عید قربان خوانده میشود چیست؟

مرجع تقلید: حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)
جواب 1- رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) موقع ذبح فرمود: «أللهمّ تقبّل من محمّد و آل محمّد و من أمّة محمّد».

2- آقا أمیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرموده اند: موقع ذبح حیوان قربانی گفته شود: بسم اللَّه و اللَّه اكبر وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ،إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ، لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ.

3- دعای موقع ذبح گوسفند يا گاو در روز عيد سعيد قربان به نقل از مناسک امام خمینی (قدّس سرّه):
«وَجَّهْت ُ وَجْهِي َ لِلَّذِي ْ فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأرْضَ حَنِيْفاَ مُسْلِماَ وَما أنا مِن َ الْمُشْرِكِيْنَ إنَّ صَلاتِي ْ وَ نُسُكِي ْ وَ محيايَ وَمَماتيِْ لِلّه رَبِّ الْعالَمِيْن َ لاشَريْك َ لَهُ‌ وَ بِذالِك َ اُمِرْتُ وَ أنا مِنَ الْمُسلِمِيْن َ، ألَّلهُمَّ مِنْك َ وَ لَكَ‌ بِسْمِ الله ِ وَالله ُ أكْبَرُ،‌ ألَّلهُمَّ تَقَبَّل مِنـِّي» یاحقّ.